નમાઝ ની સુન્નતોં અને આદાબ – ૨

કયામ

(૧) જ્યારે તમો નમાઝ પઢવાનો ઈરાદો કરો, તો કિબ્લા તરફ રૂખ કરીને ઊભા થઈ જાવો. [૧]

(૨) પછી તે નમાઝની નિય્યત કરો, જે તમો અદા કરવાનાં છો અને પોતાનાં હોથોને ઉઠાવે અહિંયા સુઘી કે તમારા હાથોનાં અંગૂઠા કાનની લવનાં બરાબર થઈ જાય. [૨]

(૩) જ્યારે તમો નમાઝનાં માટે ઊભા થાવો, તો પૂરા અદબો એહતેરામની સાથે ઊભા થાવો. બન્નેવ પગોનો રૂખ કિબ્લાની તરફ કરી લો અને બન્નેવ પગોનાં દરમિયાન લગભગ ચાર આંગળીઓનો ફાસલો (અંતર) રાખે. અને જ્યારે જમાઅતની સાથે નમાઝ અદા કરી રહ્યા હોય, તો સફો સીઘી કરી લો, સફોનાં દરમિયાન ફાસલો (અંતર) બિલકુલ ન છોડે અને જ્યાંસુઘી થઈ શકે એક-બીજા સાથે મળીને ઊભા રહે. પગોને એવી રીતે ન ફેલાવ કે એક માણસનાં પગની આંગળીઓ બીજા માણસનાં પગની આંગળીઓથી મળી રહી હોય. [૩]

(૪) જ્યારે હાથોંને કાનની લવ સુઘી ઉઠાવે, તો આ વાતનો સારી રીતે ખ્યાલ રાખો કે હથેળીઓ કિબ્લા રૂખ હોય અને આંગળીઓ પોતાની કુદરતી દેખાવ (હયઅત) પર હોય (એટલે ન તો ફેલાયેલી હોય અને ન મલેલી હોય). [૪]

(૫) તકબીરે તહરીમા કેહતા સમયે પોતાનાં માથાને સીઘુ રાખે. તકબીરે તહરીમા કેહતા સમયે પોતાનાં માથાને ન તો અગાળીની તરફ ઝુકાવે અને ન પછાળીની તરફ. બલકે બિલકુલ સીઘુ રાખે. [૫]

(૬) હાથોને કાનોની લવનાં બરાબર સુઘી ઊઠાવવા બાદ તકબીરે તહરીમા કહો (અલ્લાહુ અકબર કહો). [૬]

(૭) તકબીર કહીને હોથોને નીચે કરો અને નાફનાં નીચે હાથોને બાંઘી લે. [૭]

(૮) જમણાં હાથને ડાબા હાથનાં ઊપર રાખો. [૭]

(૯) જમણા હાથની બે આંગળીઓથી (ટચલી આંગળી અને અંગૂઠાથી) ડાબા હાથનાં કાંડાને પકડે અને બાકી આંગળીઓને ડાબા હાથનાં કાંડા પર રાખે. [૮]

(૧૦) તમો પોતાની નજર એમથી તેમ ન ફેરવો, બલકે માત્ર સજદાની જગ્યા પર રાખો. [૯]

(૧૧) જ્યારે તમો નમાઝ શરૂ કરી દો, તો ખામોશીથી ષના પઢોઃ [૧૦]

سُبْحَانَكَ اللّٰهُمَّ وَبِحَمْدِكَ وَتَبَارَكَ اسْمُكَ وَتَعَالٰى جَدُّكَ وَلَا اِلٰهَ غَيْرُكَ

હે અલ્લાહ ! આપની ઝાત પાક છે આપનાં માટેજ તારીફ છે. આપનું નામ બાબરકત છે. આપનો મર્તબો ઘણો અઝીમ છે અને આપનાં વગર કોઈ માબૂદ નથી.

નોટઃ- ઈમામ, મુક્તદી અને મુનફરિદ ષના પઢે.

(મુક્તદી એટલે ઈમામનાં પાછળ નમાઝ પઢવા વાળો અને મુનફરિદ એટલે એકલો નમાઝ પઢવા વાળો). [૧૧]

(૧૨) તઅવ્વુઝ તસ્મિયા ઘીરેથી પઢે. [૧૨]

તઅવ્વુઝ આ છેઃ

أَعُوْذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيْم

હું મરદૂદ શૈતાનથી પનાહ માંગુ છું.

તસમિયા આ છેઃ

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْم

અલ્લાહનાં નામથી શર કરૂં છું જે ઘણોજ દયાળુ અને કૃપાળુ છે.

(૧૩) ષના, તઅવ્વુઝ અને તસમિયા ઘીરા અવાજથી પઢવા બાદ સુરએ ફાતિહા પઢે અને ત્યાર બાદ કોઈ સૂરત અથવા કુર્આને કરીમની કોઈ પણ જગ્યાએથી પઢે. [૧૩]

(૧૪) સુરએ ફાતિહા પઢવા બાદ ઘીરા અવાજથી આમીન કહો, ભલે તમો એકલા નમાઝ પઢી રહ્યા હોય અથવા તમો ઈમામનાં પછાળી નમાઝ પઢી રહ્યા હોય. [૧૪]

(૧૫) અગર તમો સુરએ ફાતિહા બાદ બીજી સૂરત શરૂ કરવા ચાહતા હોય, તો પેહલા ઘીરા અવાજમાં બિસ્મિલ્લાહ પઢવુ પછી બીજી સૂરત શરૂ કરવુ. [૧૪]

નોંઘઃ (અ) તઅવ્વુઝ અને તસમિયા માત્ર ઈમામ અને મુનફરિદ(એકલા નમાઝ પઢવા વાળો) પઢશે. મુકતદી તઅવ્વુઝ અને તસમિયા નહી પઢશે. [૧૩] બલકે તે ષના પઢવા બાદ ઈમામનાં પછાળી કયામનાં દૌરાન ખામોશ રહેશે.

(બ) મુકતદી ઈમામનાં પછાળી કોઈ તિલાવત નહીં કરશે. સુરએ ફાતિહા નહી પઢશે અને કોઈ સૂરત પણ નહી પઢશે. મુકતદીનાં ‎માટે ઈમામનાં પછાળી દરેક રીતની કિરાઅત પઢવુ (ભલે સુરએ ફાતિહાની કિરાઅત હોય અથવા કંઈક બીજી આયતોની કિરાઅત હોય) નાજાઈઝ છે અને મકરૂહે ‎તહરીમી છે.‎ [૧૫]

(૧૬) અગર તમો ત્રણ અથવા ચાર રકાત વાળી ફર્ઝ નમાઝ પઢી રહ્યા છો, તો ત્રીજી અને ચોથી રકાતમાં માત્ર સુરએ ફાતિહા પઢો. સુરએ ફાતિહા પઢવા બાદ બીજી કોઈ સુરત ન પઢો.

ફર્ઝ નમાઝની ત્રીજી અને ચોથી રકાતમાં માત્ર ઈમામ અને મુનફરિદ સુરએ ફાતિહા પઢશે. મુકતદી (ઈમામનાં પછાળી નમાઝ પઢવા વાળો) દરેક રકાતોમાં ખામોશ રહેશે અને કોઈ પણ રકાતમાં કંઈપણ નહીં પઢશે. [૧૬]

(૧૭) અગર તમો સુન્નત અથવા નફલ નમાઝ અદા કરી રહ્યા છો, તો દરેક રકાતોમાં કિરાત કરો (એટલે સુરએ ફાતિહા અને સૂરત પઢો) એટલે ભલે તમો બે રકાત વાળી સુન્નત અથવા નફિલ નમાઝ અદા કરી રહ્યા છો અથવા ચાર રકાત વાળી સુન્નત અથવા નફિલ નમાઝ અદા કરી રહ્યા છો. દરેક રકાતમાં કિરાઅત વાજીબ છે (એટલે સુરએ ફાતિહા અને સૂરતની કિરાઅત વાજીબ છે). [૧૭]

---

[૧] شروط الصلاة وهي عندنا سبعة … واستقبال القبلة (الفتاوى الهندية ۱/۵۸، البحر الرائق ۱/۲۸۳)

[૨] رفع يديه حذاء أذنيه حتى يحاذي بإبهاميه شحمتي أذنيه وبرؤوس الأصابع فروع أذنيه (الفتاوى الهندية ۱/۷۳)

فالأول من شروط صحة التحريمة أن توجد مقارنة للنية حقيقية أو حكما (حاشية الطحطاوي على مراقي الفلاح صـ ۲۱۷)

[૩] وينبغي أن يكون بين قدميه أربع أصابع في قيامه كذا في الخلاصة (الفتاوى الهندية ۱/۷۳، رد المحتار ۱/٤٤٤)

(ويصف) أي يصفهم الإمام بأن يأمرهم بذلك قال الشمني وينبغي أن يأمرهم بأن يتراصوا ويسدوا الخلل ويسووا مناكبهم (الدر المختار ۱/۵٦۸)

ويكره أن يحرف أصابع يديه أو رجليه عن القبلة في السجود وغيره كذا في فتاوى قاضي خان (الفتاوى الهندية ۱/۱٠۸)

[૪] قال الفقيه أبو جعفر يستقبل ببطون كفيه القبلة (الفتاوى الهندية ۱/۷۳، رد المحتار ۱/٤۸۲)

وإذا رفع يديه لا يضم أصابعه كل الضم ولا يفرج كل التفريج بل يتركها على ما كانت عليه بين الضم والتفريج (الفتاوى الهندية ۱/۷۳)

[૫] ولا يطأطأ رأسه عند التكبير (الفتاوى الهندية ۱/۷۳)

[૬] (ورفع يديه) قبل التكبير وقيل معه

قال العلامة ابن عابدين رحمه الله (قبل التكبير وقيل معه) الأول نسبه في المجمع إلى أبي حنيفة ومحمد وفي غاية البيان إلى عامة علمائنا وفي المبسوط إلى أكثر مشايخنا وصححه في الهداية والثاني اختاره في الخانية والخلاصة والتحفة والبدائع والمحيط بأن يبدأ بالرفع عند بداءته التكبير ويختم به عند ختمه وعزاه البقالي إلى أصحابنا جميعا ورجحه في الحلية وثمة قول ثالث وهو أنه بعد التكبير والكل مروي عنه عليه الصلاة والسلام وما في الهداية أولى كما في البحر والنهر ولذا اعتمده الشارح فافهم (رد المحتار ۱/٤۸۲)

[૭] وضع يمينه على يساره تحت سرته (الفتاوى الهندية ۱/۷۲)

[૮] ويأخذ الرسغ بالخنصر والإبهام ويرسل الباقي على الذراع (الفتاوى الهندية ۱/۷۳)

[૯] نظر المصلي إلى موضع سجوده قائما (نور الإيضاح صـ ۷۲)

[૧૦] عن عائشة قالت كان رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا استفتح الصلاة قال سبحانك اللهم وبحمدك وتبارك اسمك وتعالى جدك ولا إله غيرك (سنن أبي داود، الرقم: ۷۷٦)

[૧૧] (ويستفتح كل مصل) سواء المقتدي وغيره ما لم يبدأ الإمام بالقراءة (حاشية الطحطاوي على مراقي الفلاح صـ ۲۸۱)

[૧૨] (ثم يتعوذ) … (سرا للقراءة) … (فيأتي به المسبوق) … (لا المقتدي) لأنه للقراءة ولا يقرأ المقتدي … (ثم يسمي سرا) … (ويسمي) كل من يقرأ في صلاته (في كل ركعة) (حاشية الطحطاوي على مراقي الفلاح صـ ۲۸۱-۲۸۲)

[૧૩] (ثم قرأ الفاتحة وأمن الإمام والمأموم سرا ثم قرأ سورة أو) قرأ (ثلاث آيات) قصار أو آية طويلة وجوبا (حاشية الطحطاوي على مراقي الفلاح صـ ۲۸۲)

[૧૪] (لا) تسن (بين الفاتحة والسورة مطلقا) ولو سرية ولا تكره اتفاقا

قال العلامة ابن عابدين رحمه الله قوله (لا تسن) مقتضى كلام المتن أن يقال لا يسمي لكنه عدل عنه لإبهامه الكراهة بخلاف نفي السنية ثم إن هذا قولهما وصححه في البدائع وقال محمد تسن إن خافت لا إن جهر بحر ونسب ابن الضياء في شرح الغزنوية الأول إلى أبي يوسف فقط فقال وهذا قول أبي يوسف وذكر في المصفي أن الفتوى على قول أبي يوسف أنه يسمي في أول كل ركعة ويخفيها وذكر في المحيط المختار قول محمد وهو أن يسمي قبل الفاتحة وقبل كل سورة في كل ركعة (رد المحتار ۱/٤۹٠)

[૧૫] (ولا يقرأ المؤتم بل يستمع) حال جهر الإمام (وينصت) حال إسراره لقوله تعالى وإذا قرئ القرآن فاستمعوا له وأنصتوا وقال صلى الله عليه وسلم يكفيك قراءة الإمام جهر أم خافت واتفق الإمام الأعظم وأصحابه والإمام مالك والإمام أحمد بن حنبل على صحة صلاة المأموم من غير قراءته شيئا وقد بسطته بالأصل (و) قلنا (إن قرأ) المأموم الفاتحة وغيرها (كره) ذلك (تحريما) للنهي (مراقي الفلاح مع حاشية الطحطاوي صـ ۲۲۷)

[૧૬] وتجب قراءة الفاتحة وضم السورة أو ما يقوم مقامها من ثلاث آيات قصار أو آية طويلة في الأوليين بعد الفاتحة كذا في النهر الفائق وفي جميع ركعات النفل والوتر هكذا في البحر الرائق (الفتاوى الهندية ۱/۷۱)

(ولا يقرأ المؤتم خلف الإمام) خلافا للشافعي رحمه الله في الفاتحة له أن القراءة ركن من الأركان فيشتركان فيه ولنا قوله عليه الصلاة والسلام من كان له إمام فقراءة الإمام له قراءة وعليه إجماع الصحابة رضي الله عنهم وهو ركن مشترك بينهما لكن حظ المقتدي الإنصات والاستماع قال عليه الصلاة والسلام وإذا قرأالإمام فأنصتوا  ويستحسن على سبيل الاحتياط فيما يروى عن محمد رحمه الله ويكره عندهما لما فيه من الوعيد (الهداية ۱/۵٦)

[૧૭] (ثم) كما فرغ (يكبر) مع الإنحطاط (للركوع) للتمكن

قال العلامة ابن عابدين رحمه الله (قوله مع الإنحطاط) أفاد أن السنة كون إبتداء التكبير عن الخرور وانتهاءه عند استواء الظهر (رد المحتار ۱/٤۹۳)