ફઝાઇલે-સદકાત – ૬

ઉલમાએ-આખિરત કી બારહ નિશાનિયાં

ઈમામ ગઝાલી રહિમહુલ્લાહ ફરમાતે હૈં કે જો આલિમ દુનિયાદાર હો વો અહવાલ (હાલત,પરિસ્થિતિ,મામલે) કે એ’તબારસે જાહિલસે ઝિયાદા કમીના હૈ ઔર અઝાબકે એ’તબારસે ઝિયાદા સખ્તીમેં મુબ્તલા હોગા ઔર કામિયાબ ઔર અલ્લાહ તઆલાકે યહાં મુકર્રબ ઉલમા-એ-આખિરત હૈં જિનકી ચન્દ અલામતેં હૈં.

પહેલી અલામત:

અપને ઈલ્મસે દુનિયા ન કમાતા હો. આલિમકા કમસે કમ દરજા યહ હૈ કે દુનિયાકી હકારતકા, ઉસકે કમીનેપનકા, ઉસકે મુકદ્દર (ધુલભરા, ગંદકી વાલા, મૈલા) હોનેકા, ઉસકે જલ્દ ખત્મ હો જાનેકા ઉસકો એહસાસ હો. આખિરતકી અઝમત, ઉસકા હંમેશા રેહના, ઉસકી નેઅમતોંકી ઉમ્દગીકા એહસાસ હો.

ઔર યહ બાત અચ્છી તરહ જાનતા હો કે દુનિયા ઔર આખિરત દોનોં એક દૂસરેકી ઝિદ (વિરોધી) હૈ, દો સૌકનોંકી તરહ હૈ, જોનસી એક કો રાઝી કરેગા દૂસરી ખફા હો જાએગી. યહ દોનોં તરાઝૂકે દો પલડોકી તરહસે હૈં, જોનસા એક પલડા જુકેગા દૂસરા હલ્કા હો જાએગા. દોનોંમેં મશરિક-મગરિબકા ફર્ક હૈ જોનસે એકસે તૂ કરીબ હોગા, દૂસરેસે દૂર હો જાએગા.
(સૌકન= એક શૌહરની બે બીવીઓ આપસમાં સૌકન કહેવાય છે.)

જો શખ્સ દુનિયાકી હકારતકા, ઉસકે ગદલેપનકા ઔર ઈસ બાતકા એહસાસ નહીં કરતા કે દુનિયાકી લઝ્ઝતેં દોનો જહાંકી તકલીફોકે સાથ મુન્ઝમ (મિલી હુઈ) હૈ, વો ફાસિદુલ-અકલ હૈ.

મુશાહદા ઔર તજુર્બા ઈન બાતોંકા શાહિદ (ગવાહ) હૈ કે દુનિયાકી લઝ્ઝતોમેં દુનિયાકી ભી તકલીફ હૈ ઔર આખિરતકી તકલીફ તો હૈ હી.

પસ જિસ શખ્સકો અકલ હી નહીં વો આલિમ કૈસે હો સકતા હૈ, બલ્કે જો શખ્સ આખિરત કી બડાઈ ઔર ઉસકે હમેશા રેહને કો ભી નહીં જાનતા, વો તો કાફિર હૈ, ઐસા શખ્સ કૈસે આલિમ હો સકતા હૈં, જિસકો ઈમાન ભી નસીબ ન હો?

ઔર જો શખ્સ દુનિયા ઔર આખિરતકા એક દૂસરેકી ઝિદ (વિરોધી) હોનેકો નહીં જાનતા ઔર દોનોં કે દરમિયાન જમા કરનેકી તમઅ (લાલચ) મેં હૈ, વહ ઐસી ચીઝમેં તમઅ કર રહા હૈ, જો તમઅ કરનેકી ચીઝ નહીં હૈ. વો શખ્સ તમામ અંબિયા અલૈહિમુસ્સલામ કી શરીઅતસે નાવાકિફ હૈ.

ઔર જો શખ્સ ઈન સબ ચીઝોં કો જાનને કે બાવજૂદ દુનિયાકો તર્જીહ દેતા હૈ, વહ શૈતાન કા કૈદી હૈ, જિસકો શહવતોંને હલાક કર રખ્ખા હૈ, ઔર બદબખ્તી (ખરાબ નસીબ) ઉસ પર ગાલિબ હૈ, જિસકી યહ હાલત હો, વહ ઉલમા મેં કૈસે શુમાર હોગા?

દાઉદ અલૈહિસ્સલામ ને અલ્લાહ તઆલા કા ઈર્શાદ નકલ કિયા કે જો આલિમ દુનિયાકી ખ્વાહિશ કો મેરી મુહબ્બત પર તર્જીહ (અગ્રતા) દેતા હૈ ઉસકે સાથ અદના સે અદના મામલા મૈં યહ કરતા હૂં કે અપની મુનાજાતકી લઝ્ઝતસે ઉસકો મહરૂમ કર દેતા હૂં. (કે મેરી યાદમેં મેરી દુઆમેં ઉસકો લઝઝત નહીં આતી.)

એ દાઉદ! (અલૈહિસ્સલામ) ઐસે આલિમ કા હાલ ન પૂછ જિસકો દુનિયા કા નશા સવાર હો કે મેરી મુહબ્બત સે તુજકો દૂર કર દે, ઐસે લોગ ડાકૂ હૈં. અય દાઉદ! (અલૈહિસ્સલામ) જબ તૂ કિસી કો મેરા તા’લિબ દેખે તો ઉસકા ખાદિમ બન જા. અય દાઉદ!(અલૈહિસ્સલામ) જો શખ્સ ભાગકર મેરી તરફ આતા હૈ, મૈં ઉસકો જહબઝ (હાઝિક, સમઝદાર) લિખ દેતા હૂં ઔર જિસકો જહબઝ લિખ દેતા હું, ઉસકો અઝાબ નહીં કરતા.

યાહયા બિન મુઆઝ રદિય અલ્લાહુ અન્હૂ કેહતે હૈં કે ઈલ્મ વ હિકમત સે જબ દુનિયા તલબ કી જાએ, તો ઉનકી રોનક જાતી રેહતી હૈ.

સઈદ બિન મુસૈયિબ રહિમહુલ્લાહ કેહતે હૈં કે જબ કિસી આલિમકો દેખો કે વો ઉમરા (માલદારોં, અમીરોં) કે યહાં પડા રેહતા હૈ તો ઉસકો ચોર સમજો.

ઔર હઝરત ઉમર રદિય અલ્લાહુ અન્હૂ ફરમાતે હૈં કે જિસ આલિમ કો દુનિયા સે મુહબ્બત રખનેવાલા દેખો, અપને દીનકે બારેમેં ઉસકો મુત્તહમ (ઇલ્ઝામ લગાયા હુઆ) સમજો. ઇસલિએ કે જિસ શખ્સકો જિસ્સે મુહબ્બત હોતી હૈ ઉસીમેં ઘુસા કરતા હૈ.

એક બુઝુર્ગ સે કિસી ને પૂછા કે જિસકો ગુનાહમેં લઝ્ઝત આતી હો, વો અલ્લાહ કા આરિફ હો સકતા હૈ? ઉન્હોંને ફરમાયા કે મુજે ઇસમેં ઝરા તરદ્દુદ (શક) નહીં કે જો શખ્સ દુનિયાકો આખિરત પર તર્જીહ (અગ્રતા) દે, વો આરિફ નહીં હો સકતા ઔર ગુનાહ કરનેકા દરજા તો ઉસ્સે બહોત ઝિયાદા હૈ.
(આરિફ= જીસને અલ્લાહ કો પહેચાન લિયા હો.)

ઔર યહ બાત ભી ઝહન મેં રખના ચાહિએ કે સિર્ફ માલકી મુહબ્બત ન હોને સે આખિરતકા આલિમ નહીં હોતા, જાહ કા દરજા ઔર ઉસકા નુકસાન માલસે ભી બઢા હુઆ હૈ.યાની જિતની વઈદેં (અઝાબ કી ધમકીયાં) ઉપર દુનિયાકે તર્જીહ દેનેકી ઔર ઉસકી તલબકી ગુઝરી હૈં, ઉનમેં સિર્ફ માલ કમાના હી દાખિલ નહીં બલ્કે માલ કી તલબ કી બનિસ્બત ઝિયાદા દાખિલ હૈ ઈસલિએ કે જાહ તલબી કા નુકસાન ઔર ઉસકી મઝર્રત માલ તલબી સે ભી ઝિયાદા સખ્ત હૈ. (ફઝાઇલે-સદકાત, પેજ નંબર; ૩૫૨ – ૩૫૪)